GOUWE OUWE nog eens uitgebracht : Geestverwanten
Vogels van Wim Schuhmacher en Elly Strik.
Geestverwanten? (11)
Eerder uitgebracht: Journaal 85, december 2018, 24e jaargang, nr. 4
Door: Jan Verheugt
Op het oog hebben de beide werken weinig overeenkomstigs, of het moet
natuurlijk de afbeelding van vogels zijn. Toch is er meer wat deze twee werken
bindt: de thematiek van dood en leven.
Met zijn zwarte verendek,
zwarte snavel en zwarte poten is de kraai een volledig zwarte vogel, zeker geen
vriendelijk ogende vogel met zijn verbeten pas, krassende geluid en agressieve
blik. Hij komt weinig sympathiek, zelfs boosaardig over. Hij heeft ook iets onheilspellends,
iets mysterieus.
Op dit beklemmende gevoel speelde Alfred Hitchkock handig in met zijn thriller The Birds (1963). De kraai wordt wel beschouwd als de boodschapper van de ‘andere’ wereld, als een voorbode, en hij wordt in verband gebracht met de dood, ademt zelfs de dood.
Op dit beklemmende gevoel speelde Alfred Hitchkock handig in met zijn thriller The Birds (1963). De kraai wordt wel beschouwd als de boodschapper van de ‘andere’ wereld, als een voorbode, en hij wordt in verband gebracht met de dood, ademt zelfs de dood.
Adem
In de Hijgende
kraai (1992)
stelt Elly Strik 'de adem' centraal. Heel bewust schildert zij de vogel en de
aarde in dezelfde grijstint waardoor de toeschouwer niet wordt afgeleid door
andere kleuren. Dat maakt het beeld rustig en krachtig. Zij legt de vogel vast
op groot formaat papier (2 bij 3 meter). Door verder slechts een deel van de
kraai af te beelden, komt hij daarmee ook nog eens groter over. Bijna als
vanzelf volgt onze blik de vogel van links naar rechts en stopt bij de snavel,
waar een wolk zichtbaar wordt: zijn adem. Hiermee is hij de aarde aan het
voorverwarmen. Ook bij Elly Strik is de kraai metaforisch bedoeld. Zij
schilderde in de jaren negentig verscheidene hijgende vogels, sommige stonden
op een tak en ademden in de lucht, maar deze vogel, een kraai, moest op de
grond staan. Elly Strik: "De kraai werd voor mij een portret, een portret
van een zich voorbereidende dood, het uitademen. Het inademen activeert
tegelijkertijd een begin. Het beeld ontvouwde zich voor mij en gaf
verschillende openingen met schijnbare tegenstellingen, waarin de tegenstelling
zichzelf oploste. Dood en leven werden één". Het tekenen resulteert voor
haar in een – letterlijk en figuurlijk – ‘gevoelige’ omgang met haar onderwerp
en met de papieren drager. Al tekenend tast ze beide voorzichtig af.
Mysterie
Met zijn Stillevens met vogels (1933)
plaatst Wim Schuhmacher zich in de traditie van schilderijen met stillevens. In
de Gouden Eeuw vormt dat soort schilderijen een bijzonder gewaardeerd genre. Een
speciale verschijningsvorm daarbinnen zijn stillevens met wild en gevogelte,
vaak patrijzen en fazanten, die als jachttrofee triomfantelijk, ondersteboven
hangend, werden afgebeeld en vooral rijkdom en luxe moesten uitstralen, een
eerbetoon aan de jager of eigenaar. Daarmee contrasteert de uitbeelding van Stilleven met vogels van Wim Schuhmacher. We zien vijf dode vogels: een rode patrijs, een
zanglijster, een vrouwelijke en een mannelijke huismus, en een mannelijke
groenling. Geen opsmuk, geen decoratieve vertoning, vooral eenvoud overheerst. Met
veel zorg zijn de vogels op een rotantafeltje uitgestald, bijna alsof een kind ze
zo liefdevol heeft neergelegd om er nog even naar te kunnen kijken, uit een
soort eerbied. Naast de vogels liggen twee eieren en een takje met zes
blaadjes. Schuhmacher maakt in die tijd veel van dit soort afbeeldingen met dode
dieren en schedels met een duidelijke toespeling op de broosheid van het leven én
op de dood. De eieren en het takje zouden verwijzen naar het leven. Zo roept
hij met zijn schilderij een mysterieuze sfeer op van dood en leven. De
gebruikte kleuren, zachte pasteltinten, van het tafelkleed en het stuk papier, tegen
een geheel grijze achtergrond, benadrukken die atmosfeer nog eens. Werk van Schuhmacher,
uit de jaren dertig, wordt dan ook wel – misschien een beetje geforceerd – tot
het magisch realisme gerekend.
Zo beelden beide
kunstenaars het verwante thema 'dood en leven' uit, ieder op een geheel eigen
manier.
Voor meer informatie over Elly Strik: www.ellystrik.com
; de Hijgende kraai is momenteel in het
museum te zien in de tentoonstelling: The
Making of Modern Art.
Voor meer informatie over Wim Schuhmacher: Jan van Geest, Wim Schuhmacher, de Meester van het Grijs (Arnhem 1991).
Reacties
Een reactie posten