Vriendenvereniging Van Abbemuseum - Journaal Online

El Lissitzky, vier nieuwe werken voor het van Abbemuseum.    door Piet van Bragt El Lissitzky, Zelfportret, brief aan Sophie Küppers, 1923 Als Paul K ü ppers, filosoof en kunstcriticus   op 7 januari 1922   op zijn drieëndertigste verjaardag sterft, laat hij zijn vrouw Sophie en hun twee zonen Kurt en Hans achter. Het gezin Küppers is redelijk welgesteld, maar zeker niet rijk. Sophie erft een goed gemeubileerd huis en een fraaie collectie schilderijen van avant-garde kunstenaars.   Daarnaast erft ze het “Kestner Gesellschaft”, een stichting van haar man Paul met als doel avant-garde kunstenaars te helpen en te promoten. Voordat zij El Lissitzky ontmoet heeft ze al kennis gemaakt met zijn werk. In oktober 1922 wordt in Galerie van Diemen in Berlijn voor het eerst een expositie geopend van jonge Sovjetkunstenaars. E é n van de exposanten is El Lissitzky. Na de dood van haar man blijft zij geïnteresseerd in het werk van de avant-garde en gaat zij naar de opening. De indruk die de

Lissitzky, schakel tussen Oost en West door Piet van Bragt Jean Leering wijst in zijn inleiding op de tentoonstelling van 1966 [i] op de tegengestelde attitudes die er bestaan tussen Moskou en   Petersburg. Moskou is volstrekt on-Europees, terwijl Petersburg het venster op Europa is. Deze spagaat is kenmerkend voor het kunstenaarschap van Lissitzky . Na een mislukt toelatingsexamen voor de academie in Petersburg vertrekt hij naar Duitsland om in Darmstadt aan de Polytechnische Hochschule een opleiding tot architect te volgen. Hier krijgt hij onder leiding van zijn docent Joseph Maria Olbricht liefde voor de techniek van het vak en voor de functie van ruimtelijkheid. Beide aspecten zullen voor de rest van zijn leven bepalend zijn voor zijn kunst. Vanuit Darmstadt maakt hij reizen door Europa, hij bezoekt Italië en bestudeert de meesters van de renaissance. In 1914 studeert hij af en reist via Zwitserland, Italië en de Balkan terug naar Rusland waar hij in Moskou als architect gaat

  Lissitzky en Dada  door Piet van Bragt   Na de ontreddering van de Eerste Wereldoorlog blijft er voor veel kunstenaars niets anders over dan hun woede te uiten. Bij hen dringt het besef door dat een beschaving die tot zoiets kan leiden, eigenlijk geen recht van bestaan meer heeft. Gezag en autoriteit wordt niet meer geaccepteerd, want ieder is zijn eigen autoriteit. In het neutrale Zwitserland, waar veel kunstenaars een veilig heenkomen zoeken, huurt Hugo Ball van de Nederlandse zeeman Josef Ephraïm op 5 februari 1916 een zaaltje in de Spiegelgasse in Zürich. Het bloedbad bij Verdun moet dan nog beginnen. Samen met zijn geestverwanten Tristan Tzara, Hans Arp, Richard Huelsenbeck en Marco Janco willen zij in die ruimte, die zij Café Voltaire noemen, de kunst en de cultuur van het verleden vertrappen. Dada is geboren. CabaretVoltaire Hugo Ball In het najaar van 1921 vertrekt Lissitzky naar Berlijn. Hij ontmoet daar onder andere Kurt Schwitters, Grosz, Hausmann, Arp, Moholy-Nagy e

In de collectie: Alexander Rodchenko Alexander Rodchenko De Arbeidersclub: educatie, geletterdheid en elektrificatie. door Piet van Bragt   Bourgeois interieur 1920 Stelt u zich het interieur voor van een modale Russische woning uit de periode rond 1915. De overdadige inrichting zal het zicht op de bewoners ontnemen, hoewel zij in hun verzameldrang verantwoordelijk zijn voor dit pronkinterieur. Als u dat vergelijkt met de reconstructie van de Arbeiders Club van Alexander Rodchenko, dan moet de totale ommekeer in de Russische maatschappij na de Oktober Revolutie van 1917 voor ieder als een aardverschuiving zijn overgekomen. Het dagelijks leven in al zijn diverse vormen zal nooit meer hetzelfde worden.   De kunst van het grote Tsarenrijk moet in één klap in proletarische kunst veranderen. Vanaf nu zijn kunstenaars niet meer actief in het decoreren van de burgerlijke en keizerlijke macht. Kunstenaars zullen in het vervolg als esthetische spreekbuizen van de revolutie optreden, met h

In de collectie: El Lissitzky, typografische feiten door: Piet van Bragt De Rus El Lissitzky was een van de voorvechters van de Russische avant-garde in het begin van de twintigste eeuw. Lissitzky kan men een totaalkunstenaar noemen. Hij bewoog zich op allerlei terreinen en gaf zijn ideeën op velerlei wijze vorm. Voor veel kunstenaars was hij de bemiddelaar tussen elkaar beconcurrerende tendensen en kunstopvattingen. Hij was de permanente zoeker naar de allesomvattende synthese die zou bijdragen aan het tot stand komen van een betere wereld. Kortom, hij was een utopisch kunstenaar die zich volledig in dienst stelde van het streven naar een realiteit. Maar een realiteit die waarschijnlijk nooit tot stand kon komen. In het jaar 1925 verschijnt een artikel van zijn hand in het Gutenberger Festschrift .  Het is getiteld: Typographische Tatsachen . In nauwelijks anderhalve pagina geeft hij in een aantal statements zijn ideeën prijs over typografie. Vooral het begin is prachtig:  ABCDEFGHIJK

In de collectie: Lissitzky:  fotografie als het “Nieuwe Zien” Door Piet van Bragt Het fotografische zelfportret dat Lissitzky in 1924 maakt is waarschijnlijk meer een psychologische stijlicoon dan men direct in de gaten heeft. Het gezicht dat je aankijkt legt één op één direct contact   met de beschouwer. En dan zijn er elementen die de kern van zijn kunst laten zien: de hand, de passer, het raster. De hand die het ambacht symboliseert, maar ook het verlengstuk van het brein is. De hand die de fijnzinnigheid typeert, de tactiliteit, maar ook schepping, gevoel, tederheid en agressie. De passer als maker van de cirkel, de vorm die volgens Plato   alle schoonheid in zich heeft verzameld. De volmaakte lijn en de bolvorm als teken van groei en evolutie, maar ook de zetel van de ratio, het verstand. Het raster toont het systeem, de afbakening, de categorisering. Het Zelfportret is een woordeloos essay over de essentie van zijn kunstenaarschap. Der Konstrukteur, Selbstbildnis, 1924 Wannee