Emotie, intuïtie en droom
door Piet van Bragt
Patricia Pisters, hoogleraar aan de UVA in Amsterdam, onderzocht films die opereren op het snijvlak van filmwetenschap en neurologie. Zij is de bedenker van het begrip 'neurothriller', waarmee zij een wijze van filmisch verhalen bedoelt die de sfeer, het gevoel en de ervaring van de kijker voorrang geven boven de plot van het verhaal. In dat verband noemt zij de film The Revenant van de Mexicaanse regisseur Alejandro Iñárritu. In deze film wordt de kijker, zoals zij zegt, meegesleurd in de barre wereld van de pelsjager Hugh Glass, gespeeld door Leonardo di Caprio.
'Je wordt helemaal meegevoerd en voelt de kou en pijn bijna fysiek'. Ze noemt de film een emotionele achtbaan, waarin 'we tegenwoordig direct worden aangesproken op onze emoties, onze angst, vreugde, verdriet en walging'. Deze film op het snijvlak tussen kunst, geesteswetenschappen en neurologie kan als uitgangspunt dienen om tot nieuwe inzichten te komen. Ze constateert dat deze films inspelen op een andere verwachting van het publiek. Het logische en zich gestaag opbouwende verhaal wordt ingenomen door verhalen die evolueren uit fragmenten. Ze zegt dan ook dat door nieuwe ontwikkelingen in de neurologie de kennis van ons brein ons andere inzichten geeft en onze esthetische opvattingen veranderen. 'En ook de manier waarop wij dachten over de wereld was totaal anders.' Door het internet, de globalisering en onze vernieuwde belangstelling en kennis van het brein hebben wij het lineaire beeld van de wereld losgelaten. De wereld is een netwerk geworden. 'We kijken dagelijks op tal van schermen en worden voortdurend geconfronteerd met allerlei indrukken en impulsen die totaal gefragmenteerd op ons afkomen.' Niemand zit meer opgesloten in zijn eigen consistente verhaal. De huidige mogelijkheden zijn immens. De opdracht is nu om er zelf een verhaal van te maken. ' De neurothriller is dus veel meer dan gewoon weer een nieuw, narratief trucje om spanning op te roepen. (..) Het gaat over wie wij zijn als mens en hoe wij in de wereld staan.'[1]
Wij kunnen niet ontkomen aan een wereld
die gevuld is met allerlei vormen en soorten van objecten. Elk object heeft zijn eigen unieke betekenis die
van invloed is op onze psychische
structuren. Er is dan ook een constante interactie tussen ons denken en de
objecten die we ontmoeten. Ook op een minder bewust niveau speelt zich dat af.
Men kan dat vergelijken met de droom. De droom is de
eigen innerlijke wereld van onze psychische realiteit. Fragmenten van ons
denken en ervaren krijgen hier hun eigen plaats. Werkelijke fragmenten vanuit
het reële dagelijkse leven gaan een wonderlijke rol spelen in de droom. De droom
is het visuele beeld van hoe de werking van ons onderbewustzijn zich voordoet.
Dit functioneren kunnen we intuïtie noemen, een functie die in ons dagelijks
leven constant werkzaam is, hoewel we daar veelal niet bij stilstaan.
Kunstzinnige, maar ook wetenschappelijke
ontdekkingen kunnen door droom en intuïtie worden opgelost. Oorspronkelijke gedachten, zowel
wetenschappelijk als kunstzinnig, kunnen
ontstaan als het rechtstreeks gecontroleerde denken wordt opgegeven en de
verbeelding de kans krijgt om af te dwalen naar dagdromen. Een inspirerend
voorbeeld is de ontdekking van de cyclische structuur van benzol door de Duitse
scheikundige Kekulé. Tijdens het schrijven hierover merkte hij dat het proces
niet vlotte. "Ik draaide mijn stoel naar de haard en viel half in slaap.
De atomen zweefden voor mijn ogen…wriemelend en kronkelend als slangen. Maar
wat was dat? Een van de slangen beet in zijn eigen staart en ik zag hem woedend
rondwentelen Als door een bliksemstraal getroffen werd ik wakker, en de verdere
nacht werkte ik de hypothese uit. Laat ons leren dromen, heren."(
Hadfield, 1963)
In het surrealisme wordt dit proces van
de droom een belangrijk uitgangspunt. De surrealisten bootsten in hun écriture automatique dit onbewuste droomproces na.
 |
| Christian Dotremont |
Incomplete visualisaties, fragmenten van dialogen, stukjes uit onze herinnering, verwachtingen, erotische gedachten, vage identiteiten en delen van handelingen die we nog niet hebben verricht, vormen een mozaïek van beelden die ons tijdens de nachtelijke uren in de droom bestormen. We beleven gebeurtenissen die ons in het dagelijks leven niet kunnen overkomen. Hier gelden geen fysische regels. Emoties kunnen vrij baan krijgen. In ons brein is de amygdala geactiveerd, het centrum voor agressief gedrag. Onze spierspanning is tijdens het dromen verdwenen. Emoties kunnen ons niet activeren om in werkelijke actie te komen en de droom in realiteit uit te voeren. Bij mensen waarbij dit mechanisme niet goed werkt kan slaapwandelen bijvoorbeeld optreden. Er zijn zelfs moorden gepleegd tijdens de slaap!
Reacties
Een reactie posten