De bibliotheek als kennisproducent

door Piet van Bragt

Het liefst betreed ik het Van Abbemuseum via de oude hoofdingang, maar dat is niet meer mogelijk. Het contrast tussen de architectuur van Kropholler en de bibliotheekarchitectuur van Maarten Van Severen is prachtig. Door de glazen wand verschijnt de bibliotheek als een veelkleurig glanzend sieraad. Is er een mooier welkomstgeschenk mogelijk bij het bezoek aan een in vele opzichten inspirerend gebouw? De bibliotheek van het Van Abbemuseum heeft een interessante geschiedenis. In de loop der jaren is zij uitgegroeid van een boekenkast op de kamer van directeur Wouter Visser (directeur van 1936 – 1942) tot het imponerende kenniscentrum van nu. Deze geschiedenis van de bibliotheek is beschreven door Diana Franssen,[1] en kunt u ook lezen op de website van het museum: bibliotheek online.

Een bibliotheek is traditioneel een verlengstuk van ons geheugen. Maar de moderne bibliotheek heeft meer te bieden. Het is een kenniscentrum, ruimte voor ontmoetingen met gelijkgezinden of dissidenten. De bibliotheek is een plek voor onderzoek, voor verwondering, voor het creëren van nieuwe ideeën. Onze bibliotheek toont ook hoe kunstenaars in hun werk met het woord en het boek bezig zijn. De vele bibliotheektentoonstellingen zijn daar een uitstekend voorbeeld van. De bibliotheek kan een gangmaker zijn in het innovatieve beleid van het museum. Dat het erkend wordt, blijkt uit de nominatie van het Van Abbemuseum voor de AICA oorkonde 2010·.

 Iemand vroeg eens wat het verschil tussen ons en andere levende wezens is. Een van de antwoorden was religie, want wij zijn de enigen van de levenden die nadenken over de rol die wij spelen in het universum. Wij verwonderen ons over de verschijnselen waarmee we geconfronteerd worden. Deze verwondering is de basis voor wetenschap, voor de wil tot verandering, verbetering; wat ook al weer zo’n typisch menselijk kenmerk is. Bij dit proces is kennisvermeerdering onontkoombaar. De uitbreiding van ons geheugen ondersteunt dit en dus is een instituut als bibliotheek cruciaal in deze ontwikkeling.

Digitalisering

De bibliotheek maakt nu een ontwikkeling door van een traditioneel naar een digitaal kenniscentrum. Dat heeft voor- en nadelen. Een van de grote voordelen is dat de bibliotheek niet meer een aan een plaats gebonden kenniscentrum is, maar dat ze haar bereik online verder kan uitstrekken. Digitalisering maakt de bibliotheek zo groot als de wereld. Het Van Abbemuseum besteedt nu veel energie aan deze digitalisering. De website van het museum is enorm uitgebreid en bijna uniek in de museale wereld. De collectie van het museum is zichtbaar, tentoonstellingen zijn gedocumenteerd en via zaaloverzichten visueel aanschouwelijk gemaakt .De boekencollectie en andere vormen van archivering zijn online te openen. De koppeling van boeken, afbeeldingen, tijdschriften via Google naar ander informatiebereik neemt steeds intensere vormen aan. In het najaar wordt de nieuwe website van de bibliotheek online en ligt het museum en de hele bibliotheek met al hun vertakkingen open voor de bezoekers en belangstellenden. De bibliothecaris, Willem Smit, is de man die samen met zijn medewerkers leiding geeft aan deze nieuwe ontwikkelingen.

Wat betreft de mogelijke nadelen is het eerlijk om ook andere geluiden te laten horen. In het Parool van dinsdag 27 juli 2010 verscheen een artikel van de Amerikaanse publicist Nicolas Carr.  Hij betoogt daarin dat het internet een dermate andere wijze van informatieverwerking is, dat zelfs oude neurologische functies veranderen. Lezen blijkt voor velen een probleem te worden. Teksten worden snel visueel gescand, we lezen ze niet, we kijken. Hij betoogt dat ons kortetermijngeheugen zodanig wordt overvoerd met informatie, dat wij steeds minder opslaan in ons langetermijngeheugen. Hij noemt het internet het medium van vergeetachtigheid. ‘We voelen ons slimmer, we zijn het niet’.

---

[1] Diana Franssen in: R.Koot, M.Nijhoff, S. Scheltjens (eds), Kunstbibliotheken in Nederland. Tien korte schetsen, Leiden 2007, pp. 98 - 111