De tuin van het museum, op dit moment is de tuin van kleur veranderd, want als we nu naar buiten kijken zien we dat de wereld opeens wit is geworden. Sneeuw en kou, gedachten over een mogelijke Elfstedentocht, kinderen op sleetjes, wintersport in eigen land. Maar over enkele dagen is alles weer normaal Het gras wordt weer groen en de wandelschoenen verzamelen weer modder en natheid. Laten we weer genieten van de tuin en ons groene landschap. Gelukkig is de tuin van het museum een prachtig voorbeeld en een stimulans om van de natuur te genieten. 

De tuin van het museum

door Piet van Bragt

Je bent er voorbij gelopen voordat je het weet. En het is nog wel het eerste kunstwerk dat het Van Abbemuseum aan de stad Eindhoven schenkt! En daarmee bedoel ik niet het beeld van Rodin, met de gestalte van Honoré de Balzac, maar de plaats waarin het beeld zich bevindt, de tuin. Voor velen slechts een stuk groen dat met de loop der jaargetijden telkens van beeld verandert. Maar voor de echte liefhebber is deze tuin iets zeer bijzonders.

Piet Oudolf heeft de tuin ontworpen en aangelegd. Piet Oudolf, die een eigen tuin in de Achterhoek, in het dorp Hummelo samen met zijn vrouw creëerde. Een tuin die met recht een aards paradijs genoemd mag worden. Men kan deze tuin helaas niet meer bezoeken. Onlangs heeft zijn vrouw Anja de deur gesloten. Piet Oudolf die terecht een internationale naam heeft opgebouwd laat in de tuin van het Van Abbemuseum zien dat eenvoudige bloeiende planten een palet van kleur en beweging kunnen vormen. Zijn stijl is eenvoudig, maar kan universeel in alle andere klimaatgebieden worden toegepast. Planten zijn voor hem organismen die in al hun bloeiwijzen hun pracht kunnen vertonen. Hij kijkt niet alleen naar de kleur, maar zoekt naar een evenwicht tussen alle plantenvormen, de patronen, de texturen van de bladeren en stengels. Heesters hebben niet zijn voorkeur. Hij heeft een passie voor vaste planten omdat  daarmee meer structuur, stemming en emotie in zijn ontwerpen mogelijk zijn.

Tuinen zijn bijzonder. Hoe kwam men ooit op het idee om de natuur zo om te vormen dat het onze esthetische genoegens kon bevredigen? Want allereerst was er natuurlijk het authentieke landschap. De tuin bleek later een soort concentratiepunt in het grote geheel van de natuur te zijn. De tuin benadrukt de longue durée. Zij fungeert door haar aard als een getuigenis van het verstrijken van de tijd en van het cyclische. Het is een plek waarin de mens met de natuur kan spelen en die men kan aanpassen aan de eigen behoefte. En die op schoonheid gericht is. Maar de tuin kan ook een uitstraling van macht zijn. Of van een rationaliteit. Denk aan de geometrische Franse tuin die orde en regelmaat ten toon spreidt. Kennis wordt hier toegepast in een esthetisch kader. De Engelse landschapstuin daarentegen doet een beroep op romantische gevoelens, waarin het begrip eindeloosheid essentieel is. In het golvende en steeds van perspectief wisselende landschap wordt aanspraak gemaakt op meerdere zintuiglijke gebieden, zoals het visuele, het tactische en, niet te onderschatten, het olfactische of de reuk. En dat maakt het een menselijke tuin.

Maar moet een museum een tuin hebben? Veel musea hebben er een, zoals het Rijksmuseum, Museum De Pont en Museum Voorlinden.  Ook in Voorlinden is een prachtige tuin van Oudolf te bewonderen. Tuinen missen het statische dat meestal door gewone kunstwerken wordt gekenmerkt en tuinen zijn een soort contrapunt in de stedelijke omgeving. De enorme trek van de bevolking naar de stad betekent dat men het open en natuurlijke landschap de rug toekeert. Natuur, en de esthetische variant daarop, krijgt in de stad geen hoofdprijs. Slechts steen, glas, beton en asfalt is niet de omgeving waarin men respectvol voor de evolutionaire krachten kan opgroeien.  Tijdelijke landschappen, of pauze landschappen,  kunnen nog geen grote rol spelen in de stedelijke thematiek. Wat is de betekenis van het tijdelijke landschap voor de stad? Ook kunstenaars hebben tot nu toe relatief weinig aandacht aan het fenomeen tuin of park geschonken. Artistieke ingrepen zoals die van Marinus Boezem in Almere met De Groene kathedraal maken wel gebruik van de groeimogelijkheden van de natuur, maar blijven steken in een sculpturaal concept. Sommige kunstenaars hebben zich beziggehouden met de inrichting, de vormgeving van de aarde, maar bemoeien zich betrekkelijk weinig met groeiprocessen. Maar er is een kentering zichtbaar! Dankzij de milieucrisis wordt de belangstelling voor de vegetatieve aspecten van de tuin groter. In Documenta Kassel XIII presenteerde bijvoorbeeld de kunstenaarsgroep AND AND AND het werk 'comming in Kassel and other proposals towards cultures of common(s) revocation, and non-capitalist life'. Kunstenaars onderzoeken hier hoe onder andere duurzaam voedsel geproduceerd kan worden. Zo wordt de tuin steeds belangrijker, want er worden verbanden gelegd met thema's als duurzaamheid en ecologie.

Maar, dat alles overdenkend, de tuin van het Van Abbe blijft  een wonder.