Het Van Abbemuseum heeft een relatie met Russische kunst. Begrijpelijk, gezien het artistiek beleid dat onder andere berust op de wederzijdse relatie tussen kunst en politiek. Vooral tijdens het interbellum is de band die gesmeed wordt tussen kunst, politiek en maatschappelijke ontwikkelingen in Rusland erg dominant. De dichter Majakovski gaf mede kleur aan het interbellum in Rusland. De relatie dichter, boek en beeldende kunst was enkele jaren geleden voor de bibliotheek de reden om een kleine tentoonstelling aan Majakovski samen te stellen.
Vladimir Majakovski:
“Zoals dat heet – incident gesloten”[1]
door Piet van Bragt
Zevenendertig jaar oud
schiet Majakovski zich in zijn communale woning een kogel in de borst. En
sterft. Zijn ménage à trois met Lili Brik en haar echtgenoot Ossip vindt hier
een definitief einde. Onvermijdelijk, volgens de Briks, want het was de
uitkomst van een gezwollen levenshouding. Zelfmoord is een belangrijk thema in
het poëtisch oeuvre van Majakovski. Maar recent onderzoek maakt deze aanname
discutabel. Lili Brik blijkt een agente te zijn geweest van de NKVD, het
Volkscommissariaat van Binnenlandse zaken, de politieke politie van Stalin. Een
verborgen ingang in de woning die hij bewoonde na het stuklopen van zijn
relatie met Lili Brik, gaf de vermoedelijke moordenaar alle gelegenheid de dichter
te doden. Zijn vriend, de cineast Eisenstein,
vreesde al voor zijn arrestatie. “Ze wilden van hem af – en daarom
hebben ze hem uit de weg geruimd.”[2]
Het hele leven en ook het sterven van de dichter Vladimir Majakovski is politiek. De scheidslijn die hij trekt tussen de theorie en de praktijk is klein. Het is zijn stellige overtuiging dat het marxisme-leninisme de enige weg is naar een volmaakte samenleving. Hij ziet zich als de profeet en de dichter van de revolutie. De industriële samenleving is een belangrijk aspect van de utopische maatschappij waar hij mede naar streeft. In zijn bundel ‘Wolk in broek ‘schrijft hij: “Zelf zijn wij scheppers in hete dithyramben / de dreun van fabrieken en laboratoria”. Zijn houding tegenover het individu is halfslachtig. Vanuit de Leninistische doctrine gelooft hij in de suprematie van de maatschappij boven die van het individu. Zijn kunst is doordrongen van de zoektocht naar nieuwe vormen en het klinkt bijna in tegenspraak daarmee, hij was een held voor het Russische volk, dat hem las, zowel voor als na de Revolutie.
Als Lenin besluit de avant-garde de rug toe te keren en Stalin voortaan het sociaal realisme beschouwt als de beste propaganda voor zijn bewind, verliest hij zijn positie als dichter van de Revolutie. Het was voor Majakovski niet langer mogelijk te bereiken wat hij zich had voorgenomen. “Te lachen om de dingen die ik als verkeerd beschouw … en de arbeiders grote poëzie te brengen zonder banaal of middelmatig te worden of opzettelijk de meetlat lager te leggen.”[3] Een laatste wanhopige poging zich te redden is zijn lidmaatschap van de RAPP, de militante vleugel van Stalin’s vijfjaren plan voor de industrie. De RAPP moest de strijdvaardige voorhoede zijn van een culturele revolutie tegen de oude intelligentsia. “De enige taak van de Sovjetliteratuur is, (…) de uitbeelding van het vijfjarenplan en de klassenstrijd”.[4] Schrijvers moesten positief zijn en alleen de buitenlandse vijand mocht onderwerp van satire zijn. Van kunstenaars werd verwacht dat zij kunst produceren die de partijvoorschriften van de socialistische ontwikkeling ondersteunden. Deze dilemma’s zijn voor Majakovski een onoverbrugbare barrière. Kunst en politiek, de brug daartussen is voor Majakovski uiteindelijk dodelijk.
Dit artikel wil het andere verhaal vertellen, van de poète maudit, zijn grandioze momenten, zijn liefde en zijn uiteindelijke ondergang.
Reacties
Een reactie posten